Tymczasowy areszt – poradnik dla rodziny osoby przebywającej w Areszcie Śledczym

Pomoc dla rodziny aresztowanego – emocje i pierwsze kroki

Tymczasowe aresztowanie bliskiej osoby to ogromny szok dla rodziny. Pojawiają się silne emocje: strach, bezradność, złość. Ważne jest, aby zachować spokój i działać szybko – przede wszystkim należy ustalić, gdzie przebywa aresztowany oraz zapewnić mu wsparcie prawne. W takiej sytuacji nieoceniona okazuje się pomoc doświadczonego adwokata, który wyjaśni procedury i zadba o prawa zatrzymanego. Rodzina również odgrywa istotną rolę: może przekazywać osadzonemu otuchę w listach, dbać o dostarczenie potrzebnych rzeczy i utrzymywać kontakt w dozwolony sposób. Poniżej wyjaśniamy jak wygląda tymczasowy areszt, jakie są jego cele i przebieg, a także jak rodzina może wspierać tymczasowo aresztowanego na każdej płaszczyźnie.

Czym jest tymczasowy areszt i czemu służy?

Tymczasowy areszt to najsurowszy środek zapobiegawczy przewidziany w polskim prawie karnym. Stosuje go sąd na wniosek prokuratora, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo, że dana osoba popełniła zarzucane przestępstwo oraz zachodzi obawa, że pozostając na wolności mogłaby utrudniać postępowanie – na przykład ukryć się, uciec lub wpływać na zeznania świadków (tzw. matactwo). Celem tymczasowego aresztowania jest zatem zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania karnego. Areszt stosuje się tylko wtedy, gdy łagodniejsze środki (np. poręczenie majątkowe, dozór policyjny) byłyby niewystarczające. Należy podkreślić, że osoba w areszcie śledczym nie jest jeszcze skazana, wciąż obowiązuje domniemanie niewinności. Izolacja ma charakter tymczasowy – służy śledztwu lub procesowi, a nie karze.

Jak przebiega tymczasowe aresztowanie w praktyce?

Do tymczasowego aresztowania zazwyczaj dochodzi po zatrzymaniu przez policję. Po zatrzymaniu prokurator może wystąpić do sądu z wnioskiem o areszt tymczasowy. Sąd na posiedzeniu (z udziałem podejrzanego i jego obrońcy) decyduje, czy zastosować areszt. Jeśli zapadnie decyzja o aresztowaniu, bliski zostaje przewieziony do aresztu śledczego – specjalnego zakładu dla osób tymczasowo aresztowanych (w odróżnieniu od zakładów karnych dla skazanych). Początkowo areszt stosuje się na okres do 3 miesięcy, ale może być przedłużany, łącznie maksymalnie do 2 lat do czasu wyroku sądu I instancji. W wyjątkowych sytuacjach sąd apelacyjny może jeszcze wydłużyć ten okres. W trakcie pobytu w areszcie śledczym tymczasowo aresztowany ma ograniczone prawa – np. nie może swobodnie telefonować ani widywać się z rodziną bez zgody odpowiednich organów. Ma jednak prawo m.in. do kontaktu ze swoim obrońcą oraz do utrzymywania podstawowej korespondencji z bliskimi.

Po osadzeniu w areszcie śledczym przysługują pewne prawa. Osadzony ma możliwość niezwłocznego powiadomienia najbliższej osoby o swoim miejscu pobytu – zwykle odbywa się to poprzez telefon lub pisemne zawiadomienie za pośrednictwem administracji aresztu. Jeśli zatem Twój bliski został aresztowany, wkrótce powinieneś otrzymać informację, gdzie się znajduje. W razie wątpliwości można zadzwonić do najbliższej prokuratury lub bezpośrednio do aresztu śledczego i zapytać o potwierdzenie osadzenia danej osoby.

Warunki w areszcie tymczasowym są bardziej rygorystyczne niż w zakładzie karnym dla skazanych. Tymczasowo aresztowani nie mają np. prawa do przepustek czy pracy i każda forma kontaktu ze światem zewnętrznym jest ściśle reglamentowana. Dla rodziny oznacza to konieczność uzyskiwania zgód na czynności, które w przypadku skazanych są często standardowe. Poniżej opisujemy, jak w praktyce wygląda pomoc dla rodziny aresztowanego w zakresie przekazywania środków, paczek, korespondencji, odwiedzin oraz jaką rolę odgrywa adwokat.

Wypiska – przekazy pieniężne dla tymczasowo aresztowanego

Wypiska to określenie środków pieniężnych dostępnych dla osadzonego na terenie aresztu śledczego. Pieniądze te umożliwiają aresztowanemu kupowanie podstawowych artykułów w kantynie (wewnętrznym sklepiku). Rodzina może zasilić wypiskę, dokonując przelewu na konto bankowe aresztu śledczego, w którym przebywa bliski. Numer konta oraz wymagany tytuł przelewu (imię, nazwisko osadzonego oraz imię ojca) znajdziemy na stronie internetowej danego aresztu.

Warto wiedzieć, że z każdej wpłaty na wypiskę połowa kwoty (50%) jest automatycznie odkładana przez administrację aresztu na tzw. żelazną kasę. Żelazna kasa to fundusz gromadzony na poczet przyszłego „wyjścia na wolność” – cała uzbierana suma zostanie zwrócona osadzonemu, gdy opuści areszt. Istnieje jednak górny limit tej potrącanej kwoty – obecnie jest to 4% przeciętnego wynagrodzenia, czyli ok. 180 zł od każdej wpłaty. Po osiągnięciu maksymalnej wysokości żelaznej kasy (około 2258 zł) kolejne przekazy pieniężne trafiają już w całości do dyspozycji osadzonego. 

Praktyczna wskazówka: lepiej wpłacić jednorazowo większą kwotę, niż np. co tydzień małe sumy. Przy każdej nowej wpłacie znów odciągane jest ~50% (do limitu) na żelazną kasę, co oznacza, że wiele drobnych przelewów może skutkować zamrożeniem większej części środków. Jedna większa wpłata sprawi, że bliski realnie otrzyma więcej pieniędzy do wykorzystania na bieżące potrzeby.

Paczka dla aresztowanego – zasady dostarczania paczek

Kontakt z bliskim to nie tylko listy czy widzenia – rodzina może także przekazywać paczki z rzeczami i żywnością. Trzeba jednak pamiętać o ustanowionych limitach i procedurach. W areszcie śledczym funkcjonują dwa główne rodzaje paczek:

• Paczka żywnościowa – zawiera jedzenie i napoje.
• Paczka rzeczowa (higieniczna/odzieżowa) – zawiera przedmioty osobiste, odzież, obuwie, środki higieny, ewentualnie książki czy inne dozwolone przedmioty.

Paczka żywnościowa

Tymczasowo aresztowanemu przysługuje zwykle jedna paczka żywnościowa w miesiącu. Obecnie nie polega to na fizycznym dostarczeniu własnoręcznie przygotowanej paczki z jedzeniem – zamiast tego należy złożyć zamówienie na paczkę żywnościową w kantynie aresztu. Można to zrobić na kilka sposobów:

1. Podczas widzenia – przy osobistym spotkaniu z osadzonym często jest możliwość wypełnienia formularza zamówienia na paczkę w kantynie i opłacenia go na miejscu.
2. Przesłanie zamówienia pocztą lub online – niektóre areszty umożliwiają złożenie zamówienia listownie albo poprzez formularz internetowy. Wówczas zazwyczaj należy przelać odpowiednią kwotę na konto kantyny (punktu sprzedaży) wskazane przez areszt. 
3. Zamówienie przez osadzonego – aresztowany sam może wypełnić formularz zamówienia w kantynie, korzystając ze środków na swojej wypisce.

W paczce żywnościowej mogą znaleźć się tylko artykuły dostępne w kantynie – gotowa paczka jest kompletowana przez kantynę według zamówienia i przekazywana osadzonemu. Ważne: jedna paczka żywnościowa na miesiąc to limit łączny bez względu na to, kto ją zamawia (rodzina czy osadzony). Jeśli w danym miesiącu paczkę zamówi sam aresztowany, rodzina nie może już dostarczyć drugiej i odwrotnie.

Paczka higieniczna lub odzieżowa (rzeczowa) – talon

Paczki z przedmiotami innymi niż żywność (odzież, bielizna, obuwie, środki higieny, leki, książki itp.) są przyjmowane w określone dni tygodnia przez biuro przepustek aresztu. Dokładny harmonogram (np. które dni i godziny przyjmowane są paczki) jest podany na stronie internetowej danego aresztu. Taka paczka może być dostarczona osobiście przez rodzinę lub wysłana pocztą na adres aresztu.

Uwaga: aby osadzony mógł otrzymać paczkę rzeczową, musi ona zostać wcześniej “autoryzowana”. Służy do tego talon na paczkę – jest to urzędowy formularz wydawany przez administrację aresztu (wychowawcę) na prośbę osadzonego. Talon zawiera spis konkretnych przedmiotów oraz ich dopuszczalną ilość, które można dostarczyć więźniowi. Przykładowo może obejmować: określoną liczbę sztuk odzieży (np. 2 podkoszulki, 3 pary skarpet), przybory toaletowe, leki, a nawet przedmioty typu radio, książki czy gazety. Paczka musi dokładnie odpowiadać temu wykazowi – nie wolno przekroczyć dozwolonej ilości ani dodać nic poza listą.

Talon jest wydawany aresztowanemu i przekazywany rodzinie (np. wysyłany listownie lub przekazany podczas widzenia). Należy włożyć oryginał talonu do paczki z rzeczami – bez tego dokumentu paczka nie zostanie przyjęta i zostanie odesłana nadawcy. Talon jest ważny zwykle przez 3 miesiące od wystawienia i tylko w danej jednostce (jeśli aresztowanego przeniosą do innego aresztu, niewykorzystany talon traci ważność i trzeba uzyskać nowy).

W przypadku leków dodatkowo wymagane jest potwierdzenie od lekarza więziennego o konieczności przyjmowania danego specyfiku oraz zgoda organu dysponującego (prokuratora lub sądu) na dostarczenie lekarstw z zewnątrz.

Korespondencja z aresztem śledczym – listy i kartki

Listy to podstawowy i często najłatwiejszy sposób kontaktu z tymczasowo aresztowanym. Osadzony ma prawo wysyłać oraz otrzymywać korespondencję, jednak i tutaj obowiązują pewne ograniczenia. Przede wszystkim korespondencja osób tymczasowo aresztowanych podlega kontroli (cenzurze) organu, do którego dyspozycji pozostaje aresztowany. Oznacza to, że wszystkie listy wysłane przez bliskiego z aresztu lub do niego (za wyjątkiem listów do obrońcy) są czytane i sprawdzane przez prokuratora lub sąd nadzorujący sprawę przed przekazaniem adresatowi. Administracja aresztu pośredniczy w tym procesie – np. list napisany przez aresztowanego przekazuje do właściwej prokuratury, która po zapoznaniu się z treścią odsyła go dalej do adresata. To samo dotyczy listów przychodzących z zewnątrz: nawet jeśli wyślemy list bezpośrednio na adres aresztu, zostanie on najpierw przesłany do prokuratora w celu kontroli.

W praktyce taka cenzura oznacza kilkudniowe opóźnienie w korespondencji. Jeśli zależy nam na czasie, można rozważyć wysłanie listu bezpośrednio na adres prokuratury lub sądu prowadzącego sprawę z dopiskiem, że chodzi o korespondencję do tymczasowo aresztowanego – skróci to drogę administracyjną. Należy przy tym zawsze podawać dane osadzonego (imię, nazwisko, datę urodzenia lub imię ojca) oraz sygnaturę akt sprawy, o ile jest znana. Prawidłowe zaadresowanie listu ułatwi identyfikację i przyspieszy doręczenie.

Jeśli Twój bliski nie dysponuje pieniędzmi na znaczki czy papeterię, administracja aresztu zapewnia mu materiały i opłaty pocztowe na co najmniej dwa listy (ekonomiczne, do 20 g) miesięcznie. Dzięki temu nawet osoby bez środków mogą utrzymywać kontakt listowny z rodziną. Warto zachęcać aresztowanego do pisania – listy od bliskich podnoszą na duchu i zmniejszają poczucie izolacji.

Pamiętaj:

• Listy do obrońcy (adwokata) nie podlegają cenzurze – są przekazywane bez czytania przez administrację, aby zachować tajemnicę obrończą. Wszelka inna korespondencja jest sprawdzana.
• Nie pisz w listach o szczegółach toczącej się sprawy ani nie udzielaj porad typu „co masz mówić” – takie uwagi mogą zostać odczytane jako próba wpływania na zeznania i utrudniania postępowania. Prokurator może wtedy ograniczyć możliwość korespondencji. Piszmy o wsparciu, życiu codziennym, rodzinie – to, co nie wzbudzi zastrzeżeń cenzora.
• Korespondencja to nie najszybsza droga przekazywania pilnych informacji. Jeśli sprawa jest nagląca, lepiej skontaktować się przez adwokata lub wystąpić o widzenie.

Widzenia w areszcie śledczym – odwiedziny i zgoda na widzenie

Bezpośrednie widzenie w areszcie śledczym to najcenniejszy, ale i najbardziej sformalizowany sposób kontaktu z aresztowanym. Polskie prawo gwarantuje osobie tymczasowo aresztowanej prawo do co najmniej jednego widzenia w miesiącu z osobą najbliższą. W praktyce liczba i częstotliwość widzeń zależy od decyzji organu, do którego dyspozycji pozostaje osadzony – to on wydaje zgody na każde widzenie. Aby odwiedzić bliskiego w areszcie, należy przejść przez kilka kroków:

1. Uzyskanie zgody na widzenie: Na początku trzeba wystąpić z wnioskiem o zgodę do organu dysponującego, czyli:
   • Prokuratora – jeśli postępowanie jest na etapie przygotowawczym (śledztwa/dochodzenia), albo
   • Sądu – jeśli akt oskarżenia został już skierowany do sądu i toczy się postępowanie sądowe.

Wniosek składa się na piśmie. Nie ma urzędowego formularza – wystarczy własnoręcznie napisane podanie, choć wiele prokuratur i sądów posiada gotowe druki w swoich sekretariatach. We wniosku należy podać pełne dane osoby odwiedzającej (imię, nazwisko, adres, numer dowodu tożsamości lub PESEL), dane tymczasowo aresztowanego (imię, nazwisko, data urodzenia), stopień pokrewieństwa lub relację z osadzonym oraz sygnaturę sprawy (numer sprawy nadany przez prokuraturę lub sąd). Każda osoba odwiedzająca musi uzyskać osobną zgodę. Jeśli planujecie odwiedziny całą rodziną, każdy pełnoletni członek rodziny powinien figurować we wniosku lub w osobnych wnioskach.

Uwaga: Jeżeli aresztowany pozostaje do dyspozycji kilku organów (np. ma kilka spraw w różnych jednostkach), trzeba uzyskać zgodę od każdego z nich osobno. Bez kompletu zezwoleń areszt nie przepuści odwiedzających.

1. Ustalenie terminu i zapis na widzenie: Mając zgodę prokuratora lub sądu (zwykle jest to pisemne zezwolenie ważne jednorazowo lub na określony okres), należy sprawdzić, w jakie dni i godziny odbywają się widzenia w danym areszcie. Każda jednostka ma własny grafik widzeń – informacje te znajdziemy na stronie internetowej aresztu (dział „dla interesantów”) lub uzyskamy telefonicznie. Przykładowo Areszt Śledczy we Wrocławiu udziela widzeń we wtorki, czwartki i niedziele, a zapisy na widzenia przyjmuje telefonicznie w dni robocze w godz. 8:00–12:00, najpóźniej dzień przed planowanym widzeniem. Coraz więcej aresztów wymaga takiego wcześniejszego umówienia się na konkretny termin – zgłoszenia dokonuje się telefonicznie lub poprzez formularz elektroniczny, najczęściej z co najmniej jednodniowym wyprzedzeniem. Przy zapisie podajemy swoje dane oraz kogo dotyczy zgoda na widzenie. Po potwierdzeniu terminu pozostaje stawić się na widzenie.
2. Wejście na teren aresztu i kontrola bezpieczeństwa: Na widzenie należy zabrać ze sobą ważny dowód tożsamości (dowód osobisty lub paszport). Osoby niepełnoletnie mogą wejść tylko pod opieką dorosłego – jeżeli widzenie ma dotyczyć dziecka, również trzeba to zaznaczyć we wniosku i uzyskać zgodę dla dziecka. Przed wejściem odwiedzający przechodzą kontrolę bezpieczeństwa (bramki wykrywające metale, sprawdzanie paczek, jeśli się je wnosi przy okazji widzenia). Nie wolno wnosić na teren aresztu telefonu, kamer, niebezpiecznych przedmiotów ani innych niedozwolonych rzeczy – zazwyczaj dostępne są zamykane szafki depozytowe, gdzie można zostawić rzeczy osobiste przed wejściem.
3. Przebieg widzenia: Widzenia odbywają się w wyznaczonych salach – często są to stoliki oddzielone przegrodą lub monitorowane przez strażników. W przypadku tymczasowo aresztowanych widzenia zwykle odbywają się pod nadzorem funkcjonariusza Służby Więziennej i mogą być ograniczone, np. odbywać się przez pleksiglas lub w obecności strażnika przy stoliku. Forma widzenia zależy od regulaminu aresztu oraz decyzji organu – prokurator może np. zarządzić, że widzenie ma się odbyć w sposób uniemożliwiający przekazanie czegokolwiek osadzonemu. Standardowo widzenie trwa około 60 minut, chyba że wewnętrzne przepisy przewidują inny czas.

Każde spotkanie z bliskim w takich warunkach bywa emocjonalne. Warto przygotować się psychicznie na widok aresztowanego w niecodziennej sytuacji (np. może być ubrany w strój więzienny, zmęczony) i starać się skupić na okazywaniu mu wsparcia. Dla osoby za murami widzenie z rodziną jest często najważniejszym wydarzeniem, dającym nadzieję – nawet jeśli odbywa się w trudnych warunkach.

Dostarczanie książek i prasy do aresztu

Czy można podać aresztowanemu ulubioną książkę, czasopismo lub np. Biblię? Jest to możliwe, ale również obwarowane przepisami. Przesyłanie w paczkach prasy i książek dla tymczasowo aresztowanych wymaga wcześniejszej zgody organu dysponującego (prokuratora lub sądu). W praktyce oznacza to, że takie przedmioty powinny zostać ujęte w talonie na paczkę rzeczową. Jeśli osadzony chciałby otrzymać konkretne książki lub gazety, powinien zgłosić to wychowawcy i uzyskać talon, na którym będą one wyszczególnione. Następnie rodzina kompletuje paczkę zgodnie z talonem i dostarcza do aresztu – wraz z talonem, jak opisano wyżej.

Warto pamiętać, że każdy areszt śledczy ma własną bibliotekę i dostęp do prasy. Tymczasowo aresztowani mają prawo korzystać z biblioteki na terenie aresztu oraz prenumerować lub kupować prasę za własne środki pieniężne. Przykładowo Areszt Śledczy we Wrocławiu posiada bibliotekę liczącą ponad 10 tys. książek. Zanim więc podejmiemy trud organizowania przesyłki z książką, warto dowiedzieć się, czy nasz bliski ma możliwość wypożyczenia jej na miejscu. Często bardziej praktyczne jest zapewnienie osadzonemu środków na zakup prasy (poprzez wypiskę) lub opłacenie prenumeraty, która będzie dostarczana zgodnie z regulaminem aresztu (i także poddawana cenzurze).

Rola adwokata – wsparcie prawne i kanał kontaktu

Profesjonalna pomoc prawna jest kluczowa w przypadku tymczasowego aresztowania. Dobry obrońca (najlepiej adwokat) może nie tylko podjąć starania o uchylenie aresztu (np. poprzez złożenie zażalenia na jego zastosowanie czy wniosek o zamianę na łagodniejszy środek zapobiegawczy), ale także wspomóc rodzinę w wielu kwestiach organizacyjnych. Adwokat ma prawo widywać się z klientem w areszcie bez ograniczeń – takie spotkania odbywają się w osobnych pomieszczeniach i nie podlegają nadzorowi ani podsłuchowi (zapewniona jest poufność rozmów). Dzięki temu obrońca może swobodnie ustalić z aresztowanym strategię obrony, ale też dowiedzieć się, jakie są jego pilne potrzeby czy przekazać mu informacje od rodziny.

Warto wykorzystać adwokata również jako kanał komunikacji: choć prawnik nie zastąpi listu od ukochanej osoby, to może przekazywać podstawowe wiadomości, np. zapewnienia, że rodzina jest zdrowa, że pracuje nad pomocą itd. – oczywiście w granicach etyki zawodowej. Adwokat może także doradzić rodzinie, jakie rzeczy przekazać osadzonemu, pomóc w przygotowaniu wniosków (np. o widzenie) czy wyjaśnić wszelkie zawiłości prawne. Często już sama świadomość, że sprawą zajmuje się doświadczony adwokat od prawa karnego działa uspokajająco na rodzinę i na osadzonego.

Jeżeli bliski nie ma swojego obrońcy z wyboru, można wystąpić do sądu o wyznaczenie obrońcy z urzędu – jednak wniosek taki musi spełniać kryterium trudnej sytuacji finansowej. W praktyce, mając na względzie powagę sytuacji, warto zaangażować adwokata jak najszybciej. Adwokat będzie pilnował terminów (np. zażalenia na areszt), reprezentował zatrzymanego na posiedzeniach sądu, a także zatroszczy się o to, by prawa aresztowanego (do obrony, do opieki lekarskiej, do kontaktu z bliskimi w dozwolonym zakresie) były przestrzegane.

Gdzie szukać informacji – strony internetowe aresztów śledczych

Każdy areszt śledczy może nieco różnić się szczegółowymi zasadami widzeń czy przyjmowania paczek, dlatego zawsze warto sprawdzić informacje podane oficjalnie przez daną jednostkę. Najlepszym źródłem aktualnych danych są strony internetowe Służby Więziennej – w szczególności podstrony poszczególnych aresztów w dziale „Dla interesantów”.

Aby znaleźć potrzebne informacje:

• Wejdź na stronę główną Służby Więziennej: sw.gov.pl. Tam znajduje się interaktywna mapa oddziałów.
• Wybierz okręg (region), a następnie konkretną jednostkę (areszt śledczy), w której osadzony jest bliski.
• Na stronie aresztu znajdź zakładkę „Dla interesantów” – to sekcja przeznaczona dla odwiedzających i rodzin.

W zakładce „Dla interesantów” zazwyczaj publikowane są następujące informacje:

• Godziny i zasady widzeń – w jakie dni odbywają się widzenia, ile osób może jednorazowo wejść, jak wygląda procedura zapisu na widzenie itp.
• Paczki – terminy i warunki przyjmowania paczek, adres do ich wysyłki, ewentualne limity wagowe czy częstotliwość.
• Rachunki bankowe – numer konta bankowego, na które można wpłacać pieniądze dla osadzonego (wypiska), oraz oddzielny numer konta kantyny do opłacania paczek żywnościowych. Np. może być podany rachunek z dopiskiem „Kantyna” do zamówień paczek.
• Korespondencja – adres pocztowy aresztu do korespondencji z osadzonym (pamiętaj, by zawsze podawać imię i nazwisko aresztowanego oraz dopisek „tymczasowo aresztowany” na kopercie, aby list trafił do właściwej osoby).
• Formularze i wnioski – niektóre areszty udostępniają do pobrania wzory wniosków o widzenie, formularze zamówienia paczki czy zgłoszenia danych do rozmów telefonicznych.
• Kontakt telefoniczny do administracji – numery, pod którymi można uzyskać dodatkowe informacje, np. potwierdzić godziny widzeń czy stan konta osadzonego.

Korzystając z powyższych źródeł, upewnimy się, że działamy zgodnie z aktualnymi przepisami danej jednostki. Regulaminy mogą ulegać zmianom (np. w okresie pandemii wprowadzano dodatkowe ograniczenia widzeń), dlatego zawsze warto przed każdą wizytą lub wysyłką paczki zasięgnąć aktualnych informacji.

Podsumowanie: Tymczasowe aresztowanie bliskiej osoby to trudny czas, ale rodzina nie jest bezsilna. Poprzez znajomość procedur i świadome działanie możemy realnie pomóc osadzonemu przetrwać ten okres – od zapewnienia mu środków na podstawowe potrzeby (wypiska), przez dostarczenie najpotrzebniejszych rzeczy (paczki), utrzymywanie z nim więzi (korespondencja i widzenia), aż po walkę o jego prawa i wolność (wsparcie adwokata). Choć formalności bywa wiele, wsparcie emocjonalne i wytrwałość rodziny mają ogromne znaczenie. Działajmy krok po kroku, korzystajmy z dostępnych źródeł informacji i nie bójmy się prosić o pomoc prawników – razem możemy skuteczniej zawalczyć o powrót naszego bliskiego do domu.